ประวัติบ้านจาน ต.ทับใหญ่ อ. รัตนบุรี จ.สุรินทร์
ประวัติหมู่บ้านที่ได้บันทึกไว้จากผู้ได้รู้ได้เห็นซึ่งมีอยู่หลายกลุ่ม ที่ได้จากการสัมภาษณ์คนแก่ยุกบุกเบิกหมู่บ้านพอสรุปได้ดังนี้
เมื่อประมาณปี พ.ศ. ๒๔๖๐
กลุ่มที่ ๑ ได้มีนายผง เทียมสะอาด พร้อมครอบครัว ได้อพยพมาจากบ้านกุดหวาย (รัตนบุรี) สมัยนั้นขึ้นกับเมืองนางรองจังหวัดบุรีรัมย์ในปัจจุบันมาตั้งบ้านอยู่ที่ริมกุดขาคีม ด้านทิศตะวันออกของวัดป่าบ้านจานในปัจจุบัน ซึ่งห่างจากหมู่บ้านปัจจุบันประมาณ ๘๐๐เมตร และอีกครอบครัวหนึ่งคือนายเสาร์ นางผิง ที่อพยพมาจากบ้านสี่เหลี่ยม ตำบลไผ่ ในปัจจุบัน เข้ามาตั้งบ้านครั้งแรกอยู่ห่างจากนายเสาร์ประมาณ ๕๐๐ เมตร อยู่ทิศตะวันตกหนองจาน ปัจจุบันหนองนี้อยู่ด้านทิศเหนือของหมู่บ้าน สองครอบครัวนี้ เป็นพรานล่าเนื้อขาย และแลกสิ่งของ เช่นข้าวเปลือก เป็นต้น
กลุ่มที่ ๒ มีกลุ่มมีหลายครอบครัว มี นายสังข์ กมล เป็นหัวหน้า ,กลุ่มญาติ นายลา นายแสง นายนิล กมล กลุ่มญาตินายพิมพ์ นายปาน นายเจ้ย นายจ่อย พรบุญ นายพวง นายสงิห์ ถิ่นทัพไทย นายชม พิหูสูตร กลุ่มนี้มาจากบ้านหนองฮี อำเภอพนมไพร และบ้านหนองบั่ว บ้านแห่ อำเภอสุวรรณภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด
กลุ่มที่ ๓ ซึ่งมี นายถาน ผิวจันทร์ นายหยุย ทองสุด นายสาน ตาแสง เป็นต้นอพยพมาจากบ้านคลี่กลิ้ง อ.ราศรีไศล และอำเภออื่น ๆ จ.ศรีสะเกษ
กลุ่มที่ ๔ มีกลุ่มของนายแก้ว แสงภักดิ์ และนายดำ คำผาง เป็นหัวหน้า อพยพมาจากบ้านดง อำเภอฟ้าหยาด จังหวัดยโสธร
ต่อมามีคนอพยพเข้ามาอยู่เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ บางครอบครัวไปอยู่ใกล้กับนายผง จนเป็นหมู่บ้านอีกหมู่บ้านหนึ่ง ชาวบ้านเรียกว่า “บ้านน้อย” ต่อมาเกิดน้ำท่วมที่ตั้งบ้านเรือน จึงพากันย้ายมาอยู่ใกล้นายเสาร์ซึ่งเป็นที่สูงกว่า และในปีนั้นก็ได้มีเพื่อนบ้านอพยพเข้าเพิ่มขึ้นเป็นร้อยกว่าครอบครัวเรือน ได้พากันเรียกหมู่บ้านของตนเองเป็นคุ้ม บ้านหนองบั่วบ้าง บ้านหนองฮีบ้าง คุ้มบ้านคงบ้าง และผู้นำในหมู่บ้านขณะนั้นคือนายสังข์ กมล ได้นัดประชุมหัวหน้าคุ้มต่าง ๆ เรื่อง ควรจะตั้งชื่อหมู่บ้านของเราอย่างดี และในที่ประชุมได้ข้อสรุปว่า ควรตั้งชื่อบ้านว่า “บ้านจาน”ด้วยตั้งตามลักษณะสิ่งแวดล้อม คือในที่ใกล้หมู่บ้านนี้มีต้นจาน ขึ้นโดยรอย ๆ หมู่บ้านเป็นจำนวนมาก (ภาคกลางเรียกต้นทองกวาว)มีลักษณะของต้นสูงใหญ่ ออกดอกสีแดง หรือ มีบางต้นดอกสีเหลือง ลักษณะดอกคล้ายดอกแค ออกดอกช่วงเดือนมีนาคม หรือต้นเดือนเมษายน และชาวบ้านยังนิยมเรียกชื่อเพิ่มว่า “บ้านจานโจด” เพราะมีต้นโจดขึ้นรอบ ๆ หมู่บ้าน เป็นจำนวนมากเช่นกัน ต้นโจดเป็นต้นไม้ตระกูลไผ่ การเรียกชื่อส่วนใหญ่ชาวบ้านนิยมเรียกว่าบ้านจาน ส่วนคนถิ่นอื่นนิยมเรียกว่าจานโจด เพื่อให้ชื่อต่างกันกับ บ้านจาน – เตย ซึ่งอยู่พื้นที่ใกล้เคียงกัน
